Puşkinin yaradıcılığında Qafqazın türk mühiti və türk sözləri

(The Turkic environment of the Caucasus and Turkish words in Pushkin’s work)

Abstract

The article talks about the contradictory thoughts that arose in the poet Pushkin’s heart during visits to the Caucasian countries, that is, the respect that he showed to the invader general Ermolov, who burned entire villages on his first visit in order to subjugate this free land. However, the severe consequences of colonization, which the poet saw in the Caucasus during the Russian–Turkish War of 1829, overturned his thoughts about the valor and victory of the Russian army, which he had already praised. Along with this, Turkic words appear in the poet’s work in the language of Pushkin, who understood the Caucasus as a source of inspiration, and have a strong position in the Russian literary language: plane tree, tanga, chikhir, papakh, kunak, churek, etc. Russian readers most often heard dozens of such words for the first time through Pushkin.
The Great Russian poet Alexander Sergeyevich Pushkin (1799-1837) with his life and activity were closely associated with the Caucasian countries. The poet approached the life, history and art of the Caucasian people with great sensitivity; the Caucasus became his inexhaustible subject. Pushkin presented the mighty image of the Caucasus region to Russian literature as an event and exploration.

Xülasə

Məqalədə Qafqaz müharibəsinin başlandığı illərdə bu ölkələrə ilk səfərləri zamanı A.S.Puşkinin ürəyində yaranan ziddiyyətli fikirlərdən, Qafqazı özünə tabe etmək üçün işğalçı general Yermolova göstərdiyi ehtiramdan, rusların Qafqaz xalqlarına verəcəyi mədəniyyət və azadlığa inamından bəhs edilir. Lakin 1829-cu il Rusiya–Türkiyə müharibəsi zamanı şairin Qafqazda gördüyü müstəmləkəçiliyin ağır nəticələrindən danışılır. Şair Qafqaz xalqlarının həyatına, tarixinə, mədəniyyətinə böyük həssaslıqla yanaşmış və Qafqaz onun bitib‐tükənməyən mövzusuna çevrilmişdir. Puşkin Qafqaz diyarının əzəmətli obrazını rus ədəbiyyatına bir hadisə və kəşf kimi çatdırmışdı. Bununla yanaşı, rus ədəbi dilində möhkəm mövqeyə malik Qafqazı ilham mənbəyi kimi hesab edən Puşkinin dilindən şairin yaradıcılığında türk sözləri yer alır: çinar, tanqa, çixır, papax, kunak, çurek və s. onlarla belə sözləri ən çox ilk dəfə Puşkinin vasitəsilə rus oxucuları eşitmişdir. Böyük rus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkinin (1799-1837) istər həyatı, istər fəaliyyəti Qafqaz ölkələri ilə sıx bağlı olmuşdur. Şair Qafqaz xalqlarının həyatına, tarixinə, mədəniyyətinə böyük həssaslıqla yanaşmış, Qafqaz onun bitib‐tükənməyən mövzusuna çevrilmişdir. Puşkin Qafqaz diyarının əzəmətli obrazını rus ədəbiyyatına bir hadisə və kəşf kimi təqdim etmişdir.

Ədəbiyyat / References
Kрысин, Л. (1968). Иноязычные слова в современном русском языке. Москва: Наука.
Белинский, В. (1974). Избранные статьи. Саратов.
Гаджиев, А. (1982). Кавказ в русской литературе первой половины XIX века. Баку: Язычы.
Гаджиев, А. (1989). Вокруг Пушкина. Баку: Язычы.
Пушкин, А. (1987). Сто стихотворений и десять писем. Москва: Молодая гвардия.
Шадури, В. (1966). Пушкин и грузинская обшественность. Тбилиси.
Шумит Арагва предо мной. (1987). Тбилиси: Мерани.