Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin bədii tərcümələri

(Literary translations by Abdurrahim bey Hagverdiyev)

Abstract

Literary translation is one of the most important and complex creative fields of our literature. The history of translation dates back to ancient times and it has played a great role in social-political situation. Abdurrahim bey Hagverdiyev made translations from European literature, as well from a literature of Georgian, Uzbek, Tatar and other peoples. The literary translations from the works of other peoples were close to his spirit. These translations are from the works by writers who looked for freedom for their nations and were dissatisfied with that time. A.Hagverdiyev continued his translation works with his creativity. The dramatic works translated by him held an important place in the repertoire of the Azerbaijani theater, which operated in the pre-revolutionary years: “Craft and Love”, “The Gypsies”, “Wilhelm Tel” by Shiller, “Hamlet” by Shakespeare (1908), “Gezavat” and “For Freedom” by S.V.Lanskoy (1908), “The Jews” by Chirikov (1909), “Pero” by G.Sundukyan and others. “The Jews” was translated in 1909, “Gezavat” and “Pero” were translated in 1927. Translated literature is a factor that strongly affects the life and cultural development of every nation. The great Russian writer N.O.Chernyshevsky considered that translation is closely connected not only with original literature, but also with various areas of public opinion and required that translated literature serve to awaken public opinion and disseminate the most advanced, progressive ideas. From M.Lomonosov to M.Gorky and V.Mayakovsky, all progressive Russian poets and writers have always approached translation literature from the point of view of great ideas and goals, and viewed the work of translation itself as a field of intellectual struggle.

Xülasə

Bədii tərcümə ədəbiyyatımızın ən mühüm və mürəkkəb yaradıcılıq sahələrindən biridir. Tarixi çox qədimlərə gedib çıxan tərcümə yaradıcılığı ictimai-siyasi şəraitdə xüsusi məna və əhəmiyyət kəsb edir. Ə.Haqverdiyev həm Avropa ədəbiyyatından, həm də özbək, gürcü, tatar və başqa xalqların ədəbiyyatlarından tərcümələr etmişdir. Tərcümə etmək üçün yazıçı öz ruhuna uyğun parçalar seçirdi. Bu parçalar, hər şeydən əvvəl, öz dövründən narazı qalan, xalq üçün azadlıq axtaran yazıçıların əsərlərindəndir. Ə.Haqverdiyev tərcüməçilik işini yaradıcılığı ilə bərabər davam etdirmişdir. Onun tərcümə etdiyi dram əsərləri inqilabdan əvvəlki illərdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan teatrının repertuarında görkəmli yer tutmuşdur: Şillerin “Məkr və məhəbbət”, “Qaraçılar”, “Vilhelm Tel”, Şekspirin “Hamlet” (1908), S.V.Lanskoyun “Qəzavat”, “Hürriyyət uğrunda” (1908), Çirikovun “Yəhudilər” (1909), erməni dramaturqu Q.Sundukyanın “Pero” və s. Bu tərcümələrdən “Yəhudilər” 1909-cu, “Qəzavət” və “Pero” isə 1927-ci ildə çap olunmuşdur. Tərcümə ədəbiyyatı hər bir xalqın həyatına, onun mədəni inkişafına qüvvətli təsir göstərən amildir. Vaxtilə böyük rus yazıçısı N.O.Çernışevski tərcümənin nəinki orijinal ədəbiyyatla, həm də ictimai fikrin müxtəlif sahələri ilə yaxından əlaqədar olduğunu nəzərə alaraq tələb edirdi ki, tərcümə ədəbiyyatı xalq fikrinin oyanmasına, ən qabaqcıl, mütərəqqi ideyaların yayılmasına xidmət etməlidir. Rusiyanın ən qabaqcıl adamları – M.Lomonosovdan başlamış M.Qorki və V.Mayakovskiyə qədər bütün mütərəqqi rus şairləri və ədibləri tərcümə ədəbiyyatına, tərcümə işinə həmişə məfkurəvi mübarizə sahəsi kimi baxmışlar.

Ədəbiyyat / References

Haqverdiyev, Ə. (2018). Həyatı və yaradıcılığı. Bakı: Elm və təhsil.
Haqverdiyev, Ə. (Bakı). Seçilmiş əsərləri 2 cilddə II cild. 2005: Lider.
Məmmədov, K. (1955). Əbürrəhim bəy Haqverdiyev . Bakı: Azərnəşr .
Məmmədov, M. (2008). Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev Həyatı və yaradıcılığı. Bakı: Nurlan.
Şərif, Ə. (1975). Keçmiş günlərdən . Bakı: Gənclik .