Şəmsəddin Sivasinin əsərlərinin məzmunu

(Content of the works by Shamsaddin Sivasi)

Abstract

Shamsaddin Sivasi (-1598) is the founder of the Khalwati of Shamsiya. 4 manuscripts of 3 works “Miratu-l-ahlaq” (B-5724), “Menazilu-l-arifin” (M-309), “Gülşen-i-abad” (B-6040; B-5914) are protected in Azerbaijan. Abus-Sena Shamsaddin Ahmed bin Abul Berekat Muhammad bin Arif Hasan Shamsaddin Sivasi is known as one of the famous Turkish writers of the 16th century. In
Pechavi's “History”, it is shown that Nazmi Muhammad was mentioned in the book “Gara Shamsaddin” and “Gara Shams”, because he was a martyr in Hadayat al-ixwan. He wrote his poems in the pseudonym “Shamsi”. Most of the works by Shamsaddin Sivasi, which gave many works to Turkish culture, have been published. Our goal is to accelerate the work and to convey them to our culture as soon as possible. Shamsaddin Sivasi, who set up the Shamsiyya division of the Khalwatiyya sect, raised many
students. The author who proved that he could write in Arabic and Persian did not use hard and difficult concepts in his writings. Shamsaddin Sivasi, one of the most important writers of the sixteenth century, has many works of religious conservative literature. Shamsaddin Sivasi’s fame has passed borders of Ottomans and widely spread. He was talked about in such scientific centres as Samarkand, Bukhara as well. He saw respect, obedience and love from everybody along his life. He had a good position and respect among scholars and poets of that period. He has lived in periods of four sultans – Suleiman the Magnificent (d. 1566), Selim II (d. 1574), Murat II (d. 1595) and Mehmet III (d. 1603) and has seen respect and love from all of them.

Xülasə

Şəmsəddin Sivasi (-1598) Xəlvətiliyin Şəmsiyyə qolunun qurucusudur. Azərbaycanda “Miratül-əxlaq” (B-5724), “Mənazilül-arifin” (M-309), “Gülşən-abad” (B-6040; B-5914) adlı 3 əsərinin 4 əlyazması mühafizə olunmaqdadır. XVI yüzilliyin zəngin yaradıcılığa malik məşhur türk yazarlarından sayılan Əbus-Səna Şəmsəddin Əhməd bin Əbül Bərəkat Muhəmməd bin Arif Həsən Şəmsəddin Sivasi kimi tanınmışdır. Peçəvinin “Tarix”ində, Nəzmi Məhəmmədin “Hadayat əl-ixvan”ında əsmər olduğuna görə ona “Qara Şəmsəddin”, “Qara Şəmsi” də deyildiyi göstərilir. Şeirlərini “Şəmsi” təxəllüsü ilə yazmışdır. Türk mədəniyyətinə bir çox əsər qazandırmış olan Şəmsəddin Sivasinin əsərlərinin bir hissəsi çap olunmuşdur. Niyyətimiz qalan əsərlərin üzərində də bir an öncə çalışmaların artırılması və onların mədəniyyətimizə qazandırılması yönündədir. Xəlvətiyyə təriqətinin Şəmsiyyə şöbəsini qurmuş olan Şəmsəddin Sivasi bir çox tələbə yetişdirmişdir. Ərəb və fars dillərini o dillərdə əsər yaza biləcək dərəcədə yaxşı bilən müəllif əsərlərində ağır və çətin anlaşılan cümlələrdən çox istifadə etməmişdir. Dini-təsəvvüfi ədəbiyyatın XVI əsrdə önəmli ədiblərindən olan Şəmsəddin Sivasinin məlum olan əsərləri həm mənzum, həm də mənsurdur. Şəmsəddin Sivasinin şöhrəti Sivasdan Osmanlı sərhədlərini də aşmış, ünü çox yayılmışdır. Səmərqənd, Buxara kimi elm mərkəzlərində də adından bəhs edilirdi. Həyatı boyunca hər kəsdən hörmət, itaət və məhəbbət görmüşdür. Zamanın alim və şairləri arasında yaxşı mövqeyi və hörməti var idi. Dörd Osmanlı sultanı – Qanuni Sultan Süleyman, II Səlim, II Murat və III Mehmet dövrlərində yaşamış, hamısından da hörmət və məhəbbət görmüşdür.

Ədəbiyyat / References

Musayeva, A. (2016) Türkiyəli sufi təriqət şeyxlərinin Azərbaycanda üzə çıxarılmış əlyazmaları. “Elmi əsərlər” № 2(3).
Sivasi, Ş. (1578). Mənazilül-arifin. AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu. ƏYİ. M-309.
Sivasi, Ş. (1588). Miratül-əxlaq. AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu., ƏYİ. B-5724.
Sivasi, Ş. (1558). Gülşən-abad. AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu.,ƏYİ. B-6040.
Sivasi, Ş. (1558). Gülşən-abad. AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu. ƏYİ. B-5914.
Biçer, A. (1977). Dîvân-ı Şeyh Ahmed Şemse’d-din Sivâsî, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyâtı Bölümü, Yayımlanmamış Lisans Tezi, Ankara.
Yıldız, A. (2013). “Şemseddîn Sivâsî’nin Abdülvehhâb Gâzî Menâkıb’ı”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XVII, S.2 s. 5-10, Sivas. Toker B.(2015). Mir‘âtü’l-Ahlâk (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 6), Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Enginoğlu, B. (1997). Şemseddîn Sivâsî’nin İbret-nümâ Mesnevîsi İnceleme-Edisyon Kritikli Metin) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
Çöm, E. (2007). 16. Yüzyıl Ahlâkî Mesnevîleri ve Şemseddîn-i Sîvâsî’nin İbret-nümâ Adlı
Mesnevîsi (İnceleme-Metin), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Çöm, E. (2015). İbret-nümâ, (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 10), Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Süer, F.R. (2015). Umdetü’l-Hüccâc (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 5), Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Akkaya, H. (2015). Kaside-i Bürde ve İrşâdü’l-Avâm (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 9), Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Akkaya, H. (1988). Şemseddîn Sivâsî’nin Süleymâniyyesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Akkaya, H. (2015). Süleymâniyye Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 8, Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Akkaya, H. (2003). “Şemseddîn Sîvâsî’nin Terceme-i Ecvibe-i Alî bin Ebî Tâlib İsimli Eseri”, Journal of Turkish Studies, 27/1, s.47-58, Harvard.
Akkaya, H. (2015). Kaside-i Bürde ve İrşâdü’l-Avâm (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 9, Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Aksoy, H. (2015). Gülşen-âbâd (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 2), Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Aksoy, H. (2015). Mevlîd (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 3, Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas.
Arslan, M. (2015). Menâkıb-ı İmâm-ı Azam, (Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 7, Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas, s.617.
Toparlı, R. (2015). Dîvân, Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 1, Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas 2015. 39
Mehmet Arslan, Menâkıb-ı İmâm-ı Azam, Şemseddîn Sivâsî Külliyâtı 7, Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas, s.617.
Sivâsî, Ş. Süleymâniyye, Süleymâniye Kütüphânesi, Pertev Paşa Bölümü, Nu.:483.
Sivâsî, Ş. İbret-nümâ, Bayezid Devlet Kütüphânesi, Nu.: 3315.
Sivasi, Ş. Mevlid, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Bölümü, Nu.: 1363.
Sivâsî, Ş. Gülşen-âbâd, Konya İzzet Koyunoğlu Kütüphânesi, Nu.: 13715.
Sivâsî, Ş. Miratü’l-Ahlak, Süleymâniye Kütüphânesi, Fatih Bölümü, Nu.: 2835.
Sivâsî, Ş. Menâkıb-ı İmâm-ı Azam, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü, Nu.:2.
Sivâsî, Ş. İrşâdü’l-Avâm, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü, Nu.: 23.
Sivâsî, Ş. Umdetü’l-Hüccâc, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü, Nu.:2.
Sivâsî, Ş. Terceme-i Kaside-i Bürde, Süleymâniye Kütüphânesi, Hamidiye Bölümü, Nu.:388.
Sivâsî, Ş. Menâkıb-ı Çehâr-ı Yâr-ı Güzîn, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü Nu.:2.
Sivâsî, Ş.A. (2013) Hazret-i Ömer, Ailem Yayınları, İstanbul.
Sivâsî, Ş. Menâzilü’l-Ârifin, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü, Nu.:11.
Sivâsî, Ş. Umdetü’l-Edib fi’t-Ta‘allümü ve’t-Te’dib, Süleymâniye Kütüphânesi, Fatih Bölümü Nu.: 5359.
Sivâsî, Ş. Emr-i İlâhi ve Hüccet-i İlâhî, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü Nu.:11.
Sivâsî, Ş. Es-Safâyıh fî-Tercemeti’l-Levâyıh, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü, Nu.:11.
Sivâsî, Ş. Şerhu Gazeliyyâti’s-Sultân Murâdu’s-Sâlis, Süleymâniye Kütüphânesi Amcâzâde Hüseyin Paşa Bölümü, Nu.: 282/2.
Sivâsî, Ş. Nakdü’l-Hatır, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphânesi, Nu.: EH 1308.
Sivâsî, Ş. Şerh-i Terceme-i Ecvibe Alî bin Ebî Tâlib li-Es’ileti Kümeyl bin Ziyâd, Süleymâniye Kütüphânesi Hacı Mahmud Efendi Bölümü Nu.: 2280/1.
Sivâsî, Ş. Menâkıb-ı Abdülvehhâbı Gâzî, Süleymâniye Kütüphânesi, H.Şemsi F. Güneren Bölümü, Nu.:2.
Sivâsî, Ş. Hallü’l-Ma‘akıdi’l-Kava‘id, Amasya Bayezid Kütüphânesi, Nu.: BA 1409.
Sivâsî, Ş. Zübdetü’l-Esrâr fî Şerhi Muhtasari’l-Menâr, Amasya Bayezid Kütüphânesi, Nu.: 1045.
Takcı, Y. (1999). Şemseddîn Sivâsî’nin Zübdetü’l-Esrar fî Şerhi Muhtasari’l-Menâr Adlı Eserinin Tahlil ve Tahkiki, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
Göztepe, Y. (1996). Şemseddîn Ahmed es-Sivâsî’nin Menazilü’l-Ârifin Adlı Eserinin Sadeleştirilerek Marifetullâh Konularının Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Yıldırım, Y. (1995). Şemseddîn Sivâsî ve Nakdü’l-Hatır Adlı Eserinin Tahlili, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.