İzzəddin Həsənoğlu yaradıcılığında atəş, günəş və ay motivləri

(Fire, sun and moon motifs in Izzaddin Hasanoglu’s creativity)

Abstract

Turks are one of the oldest peoples of the world. From the Yellow River to the Adriatic coasts, from the Desht-i Kipchak to Europe and the Atlantic Ocean, they established dominions in various periods of history, became acquainted with the cultures in these regions, influenced them and influenced from them. The cultural heritage they have brought to the throughout history is large and global. The ancient Turks have their own belief system called Goktanrı. However, this system has been dealt with in a totally different way by the Western scholars and people being under the influence of them (with the exception of certain precious scientists) have made great mistakes. This belief system, called Goktanrı is semitic, but it is presented by some Western scholars deliberately in the form of sorcerous and magical “Shamanism”.
The presented article focuses on fire, sun and moon motifs in Hasanoglu’s creativity.

Xülasə

Dünyanın ən qədim xalqlarından biri olan türklər tarixlə yaşıddır. Sarı Çayın döngəsindən Adriyatik dənizi, Qıpçap çöllərindən Avropaya, Atlantik okeanına kimi nəhəng coğrafiyada tarixin müxtəlif çağlarında böyüklü-kiçikli dövlətlər yaratmış, qonşuluqlarındakı mədəniyyətlərlə yanaşı olduqlarından, onlara təsir etmiş və təsirlənmişlər. Türklərin yaratdığı mədəni miras tarixləri cahanşümuldur. Tanrıçılıq inamını mənimsəmiş əski türklərin Atəşə, Günəşə və Aya olan yanaşmaları xüsusilə missionerlik anlayışından hərəkət edən türkoloqlar tərəfindən tamamilə fərqli bir anlayışla araşdırılaraq, həddən artıq səhv nəticələr çıxarılmışdır. Təəssüflər olsun ki, bəzi türk ziyalıları da həmin missionerlərin anlayışını doqma kimi götürüb eynilə təkrar etmiş və yeni nəsillərə türkün ruhuna və mədəniyyətinə yad olan səhv yanaşmaları təqdim etmişdir. Tanrıçılıq deyilən bu əski türk inamı tamamilə səmavi xarakterlidir, ancaq xüsusilə bəzi missioner araşdırmaçılar onu qərəzli şəkildə caduçu, əfsunkar xarakterli “Şamanizm” tərzində təqdim etmişdir.
Təqdim olunan məqalədə Həsənoğlu yaradıcılığında Atəş, Günəş və Ay motivləri barədə məlumat
verilir.

Ədәbiyyat / References

Altaylı, S. (2005). Azerbaycan Türkçesi Deyimler Sözlüğü. Ankara: Prestij Yayınları.
Carpini , P. (2018). Moğol Tarihi ve Seyahatname. Trabzon : Derya Kitapevi .
Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları .
Erginli , Z. (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü . İstanbul: Kalem Yayınevi.
Füzuli, M. (2005). Әsərləri (altı cilddə). Bakı: Şərq-Qərb.
Gumilev , L. (1999). Eski Türkler . İstanbul : Birleşik Yayıncılık.
Harva , U. (2014). Altay Panteonu . İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
İnan, A. (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: TTK Yayınları .
Kıyak, A. (2010). İslamiyetten Önce Türklerde Güneş ve Ay İle İlgili İnanışlar. Karadeniz-Black Sea.
Nebiyev, A. (1997). Azerbaycanda Nevruz . Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ögel , B. (2010). Türk Mitolojisi II cild. Ankara: TTK Yayınları.
Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi I cild. Ankara:: TTK Yayınları.
Radloff, W. S. (1956). W.Radloff. (Dörd cilddə) I/2. İstanbul: Maarif Basımevi.
Radloff, W. Sibiryadan. (1956). W.Radloff. (Dörd cilddə) . İstanbul: Maarif Basımevi.
Roux, J. (2005). Orta Asyada Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Seyidov , M. (1994). Yaz Bayramı . Bakı: Yazıçı.
Tanyu , H. (1991). “Ateş” maddesi / H.Tanyu. TDV İslam Ansiklopedisi . Ankara : TDV Yayınları.