Məhtimqulu Fəraqinin poema yaradıcılığı

(Poem creation of Mahtymguly Pyragi)

Abstract

An outstanding representative of classical Turkmen literature of the 18th-19th centuries Mahtymguly Pyragi, is a philosopher-poet who has gained world fame with his lyrical poems written in many genres of oriental literature. Thirteen of his poems are known to this day. Due to the absence of his name in the three poems and the existence of only one manuscript copy of each, their belonging to the poet has not yet been determined. This article provides detailed information about the ten poems of the poet, whose themes are taken from Turkish and Eastern legends and narratives, Turkmen-Turkish folklore, works of famous Turkish and Eastern poets, and verses of the Guran.

Xülasə

XVIII-XIX əsrlər klassik türkmən ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Məhtimqulu Fəraqi Şərq ədəbiyyatının bir çox janrlarında yazdığı lirik şeirləri ilə dünya şöhrəti qazanmış filosof-şairdir. Bu günə qədər onun qələminə məxsus on üç poeması da məlumdur. Üç poemada onun adının çəkilməməsi və hər birinin yeganə əlyazma nüsxəsinin olması səbəbindən onların şairə məxsusluğu hələlik dəqiqləşdirilməmişdir. Bu məqalədə şairin mövzusunu türk və Şərq əfsanə və rəvayətlərindən, türkmən-türk folklorundan, məşhur türk və Şərq şairlərinin əsərlərindən, Quran qissə-ayələrindən götürdüyü on poeması haqqında ətraflı məlumat verilir.

Ədəbiyyat / References

Andalıp. (1973). Yusup-Züleyxa. Tankıdı tekst. Aşgabat.
Aşırov, A. (1983). Maqtımqulınıň poemaları. Türkmenistan SSR IA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
Aşırov, A. (1984). Maqtımqulınıň qolyazmalarınıň tesviri. Aşgabat: Ilım.
Aşyrow, A; Mämmetjumaýew , A; Guzuçiýewa, G;. (2013). Milli Golýazmalar Institutynyň golýazmalarynyň teswiri (türkmen dilindäki golýazmalar). Aşgabat.
Çarıqulıyeva, A. (1961). Maqtımqulınıň tebiqata sınçılıqı. Türkmenistan SSR IA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
Fəraqi, M. (2014). Seçilmiş əsərləri. Bakı: Elm və təhsil.
Gürgenli, A. (1939). Türkmen klassik şaxırı Maqtımqulı Pıraqı. Sovet edebiyatı.
Guzyçyýewa, G. (2014). Magtymgulynyň döredijiliginde “Kysasy Rabguzy” eseriniň täsiri. Köňül gözgüsi. Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb-fars sözlərinin lüğəti. İki cilddə, II cild. (2005). Bakı: Şərq-Qərb.
Magtymguly. (2013). Eserler ýygyndysy. İki ciltde, II jilt. Aşgabat: Ylym.
Maqtımqulı. (1983). Saylanan eserler. İki tomluk, I tom. Aşqabat: Türkmenistan.
Məğribi (Təbrizi), Ş. (2009). Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. Üçüncü cild. Bakı: Elm.
Meläýewa, N. (2014). Magtymgulynyň döredijiliginde Ýusup ýordumu . Köňül gözgüsi.
Nazarov, Q. (1980). Türki dilli qolyazmaların kataloqu. Aşgabat.
Osmanlı, İ. (2014, İyun 28). Bakıda böyük türkmən şairi Məhtimqulu Fəraqinin yeni “Divan”ı tapılmışdır. 525-ci qəzet.
Osmanlı, İ. (2020). Məhtimqulu Fəraqi və Əlişir Nəvai. Müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq.
Qarrıyev, B. (1975). Maqtımqulı. Aşgabat: Ilım.
Qurani-kərim. (2010). (Z. Ərəb dilindən tərcümə edənlər: Bünyadov, & V. Məmmədəliyev,
Tərc.) Bakı: Cıraq.
Sarıyev, B. (2014). Mahtumkulunun eserlerinde hezreti-Alinin yeri ve onun tipik özellikleri haqqında. Mahtumkulu anı kitabı.
Абаев, С. (2014). Бывал ли Махтумкули в Каракалпакистане? Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные цен¬ности. Материалы Международной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
Абилов, А. (1968). Литературные версии легенд о Кисекбаше и поэма Г.Тукая Сенной Базар, или Новый Кесикбаш. Габдулла Тукай.
Ахметгалеева, Я. (1979). Исследование тюркоязычного памятника Кисекбаш китабы. Москва: Наука.
Аширов, А. (1990). Туркменские поэмы XVIII века. Ашхабад: Ылым.
Бертельс, Е. (1965). Суфизм и суфийская литература. Москва: Наука.
Гордлевский, В. (1960). Избранные сочинения, I том. Исторические работы. Москва: Восточная литература.
Дмитриева, Л. (1980). Описание тюркских рукописей Института востоковедения. Том. 3.
Москва.
Каррыев, Б. (1972). Махтумкули и Навои. Türkmenistan SSR IA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
Мустаков, Р. (1984). Махтумкули и Навои (о взаимосвязях творчества). Türkmenistan SSRIA-nıň xabarları (Jemqıetşilik ılımlarıň seriyası).
Мустаков, Р. (1987). Сюжет о Юсуфе и Зулейхе и поэзия Махтумкули. Известия АН Туркменской ССР (Cерия общественных наук).
Мустаков, Р. (1989). Поэма Махтимкули о голубе и ее версии на Востоке. Известия АН Туркменской ССР (Cерия общественных наук).
Пенджиев, М. (2014). Махтумкули в Индии. Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные ценности. Материалы Междуна¬родной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
Скосырев, П. (1945). Туркменская литература. Москва: Советский писатель.
Скосырев, П. (1960). Махтумкули Фраги . Ашхабад: Туркменское государственное издательство.
Снесарев, Г. (1983). Хорезмские легенды как источник по истории религиозных культов Средней Азии. Москва: Наука.
Турдыбаев, К. (2014). Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные ценности. Материалы Международной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
Шагельдыева, О. (2014). Путешествие Махтумкули. Махтумкули Фраги и общечеловеческие культурные ценности. Материалы Международной научной конференции. 14-16 мая. Ашгабат: Ылым.
Ярославский, Е. (1959). Как родятся, живут и умирают боги и богини. Москва: Советская Россия.